Hát Văn, Đạo Mẫu Việt Nam - Bảo tồn văn hóa Dân tộc

Dâng văn Tiên thánh thượng ngàn 

Đông Cuông Tuần Quán giáng đàn chứng đây 

Trên ngàn gió cuốn rung cây 

Dưới khe cá lặn chim bay về ngàn 

Canh khuya nguyệt lặn sao tàn iii.. 

Canh khuya nguyệt lặn sao tàn 

Chiếc thoi bán nguyệt iii khoan khoan chèo vào 

Gập ghềnh quán thấp lầu cao iii.. 

Gập ghềnh quán thấp lầu cao 

Chèo ra núi đỏ chèo vào ngàn xanh 

Thượng ngàn tối tú anh linh iii.. 

Thượng ngàn đệ Nhị tối linh 

Ngôi cao công chúa quyền hành núi non 

Anh linh đã khắp tiếng đồn 

Sấm ran mặt bể mưa tuôn đầu ghềnh 

Da ngà mắt phượng long lanh iii.. 

Da ngà mắt phượng long lanh 

Mặt hoa tươi tốt tóc xanh rườm rà 

Nhụy hồng tuyết điểm màu da iii.. 

Nhụy hồng tuyết điểm màu da 

Cổ tay tựa ngà đầu vấn tóc mai 

Vốn dòng công chúa thiên thai iii.. 

Vốn dòng công chúa thiên thai 

Giáng sinh hạ giới iii..quyền cai thượng ngàn 

Quyền cai Hữu Lũng Hà Giang 

Sơn tinh cầm thú hổ lang khấu đầu 

Quyền cai tam thập lục ngàn châu iii.. 

Quyền cai tam thập lục ngàn châu 

Chín tầng khe suối một bầu tiêu dao 

Rong chơi ngàn quế ngàn đào 

Khi ra Thác Cái khi vào Thác Con 

Chim kêu vượn hót véo von iii.. 

Chim kêu vượn hót véo von 

Chớp bể đồi đoạn mưa nguồn từng phen 

Khi nương Gió lúc lại thác Gièm 

Tay bẻ cành quế tay vin cành hồng 

Vui chơi nước nhược non bồng iii. 

Múa mồi: (Bài sai đối triệu lục cung...) 

Chậm: 

Vui chơi nước nhược non bồng 

Phố Cát đền Sòng sông Cả sông Thao 

Lân rờn phượng múa thấp cao iii.. 

Lân rờn phượng múa thấp cao 

Ngày mây thấp thoáng iii..trăng sao lững lờ 

Nón buồm vai quẩy lẵng hoa iii.. 

Nón buồm vai quẩy lẵng hoa 

Đền kia miếu nọ vào ra chơi bời 

Khi thanh vắng lúc lại êm trời iii.. 

Khi thanh vắng lúc lại êm trời 

Ngự trên đỉnh núi ghẹo người hằng nga 

Tang tình thôi hát lại ca iii.. 

Tang tình thôi hát lại ca 

Bẻ bai giọng Xá iii..ê a giọng Mường 

Tiếng Kinh tiếng Mán tỏ tường iii a.. 

Tiếng Kinh tiếng Mán tỏ tường 

Lục châu quan hỏa líu lường líu lo 

Dong chơi bát cảnh ngũ hồ iii.. 

Dong chơi bát cảnh ngũ hồ 

Đua chèo bẻ lái hò dô lại về 

Dong chơi ngàn mái ngàn me ii aaa.. 

Dong chơi ngàn mái ngàn me 

Ngàn giang ngàn nứa trúc tre ngàn vầu 

Đôi cô Mán – Thổ theo hầu iii.. 

Đôi cô Mán – Thổ theo hầu 

Cô xe chỉ thắm iii a..cô xâu hạt vàng 

Trên sơn lâm dọn quán bán hàng iii... 

Trên sơn lâm dọn quán bán hàng 

Non xanh đủng đỉnh tuyết sương reo hò 

Khăn xanh áo lục nhởn nhơ 

Khi vào Ba Dội lúc vô Đường chèo 

Môi son má phấn mỹ miều 

Môi son má phấn mỹ miều 

Miệng cười hoa nở mọi chiều mọi hay 

Đèn trăng quạt gió màn mây iii.. 

Đèn trăng quạt gió màn mây 

Bóng thông che tán bóng mai tựa hình 

Đi suối lúc lại về ghềnh 

Đua chèo tiếng phách tiếng sênh reo hò 

Chè tàu ba chén tính ưa iii.. 

Chè tàu ba chén tính ưa 

Thanh bông hoa quả ngự thừa lại ban 

Yêu ai tài lộc giàu sang iii.. 

Sa loan thanh gia.... 

Yêu ai tài lộc giàu sang 

Ghét ai chầu quở khôn ngoan nhường nào 

Xem xong sự tích Tân La.. 

Xem xong sự tích Tân La 

Vậy nên phúc đẳng hà sa vô cùng 

Đệ tử dốc một lòng thành kính 

Dâng bản văn chầu ngự giáng lâm 

Mời chầu giáng phúc từ trung 

Khuông phù đệ tử tăng long thọ trường

Chầu Bà Đệ Nhị Thượng Ngàn được coi là hóa thân của Mẫu Đệ Nhị. Chầu cũng vốn là Thiên Thai Tiên Nữ, con vua Đế Thích, cai quản sơn lâm thượng ngàn, quyền hành khắp hết 81 cửa ngàn đất Nam Việt. Lại có sự tích cho rằng, bà cũng giáng sinh vào quý tộc Lê gia (có tài liệu ghi lại tên bà là Lê Thị Kiểm) ở vùng Thác Cái Thác Con, Hà Giang, sau này trở thành Bà Chúa Thượng Ngàn. Trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà, bà là vị chầu bà có quyền hành tối cao của tòa Sơn Trang (mà đa phần các vị chầu bà đều ở trên sơn trang) nên gần như bà là vị có quyền cao nhất hàng chầu, chỉ sau Chầu Đệ Nhất.

Chầu Bà Đệ Nhị Thượng Ngàn là vị chầu hay giáng đồng nhất trong hàng chầu (từ đồng tân đến đồng cựu ai cũng thỉnh chầu về ngự, để ban tài tiếp lộc sơn lâm sơn trang). Chầu ngự về đồng thường mặc áo màu xanh (xanh la hay xanh lá cây), cầm quạt khai cuông rồi múa mồi. Chầu Đệ Nhị thường hay ngự về trong các đàn mở phủ để chứng đàn Sơn Trang (kể cả với người không mở đủ bốn tòa sơn trang mà chỉ mở một tòa xanh). Ngoài ra khi đồng tân lính mới vào hầu cũng thường thỉnh chầu về để sang khăn cho đồng mới. Và đặc biệt, khi Chầu Đệ Nhị ngự đồng vào dịp lễ tiệc (đặc biệt là lễ Thượng Nguyên) trong năm, thì thường có nghi thức gọi là “trình giầu”. Khi chầu về ngự đồng, những con nhang đệ tử nào có căn số, đã lập bát hương bản mệnh, sẽ ngồi giữa chiếu ngự, phủ khăn đỏ và trên đầu đội mâm giầu trình (gồm cau, lá trầu, vỏ thuốc, thuốc lào, thuốc lá…), khi đó người ngồi đội giầu phải đặt lên mâm giầu trình 13.000 (thông thường là thế, có nơi thì là 15.000) dâng lên Chúa Sơn Trang và 12 cô tiên nàng hầu cận là những vị chứng mâm giầu của mình, lúc đó chầu sẽ cầm bó mồi (hoặc hương đã đốt cháy) khai cuông, chứng mâm giầu rồi xin tiền đài, nếu được nhất âm nhất dương (có một đồng tiền xấp, một đồng tiền ngửa) nghĩa là Phật Thánh đã chứng cho người ngồi đội giầu đó, rồi người đội giầu lễ tạ và đi ra để cho người khác vào tiếp tục.

Cũng như Chầu Đệ Nhất, Chầu Đệ Nhị được thờ phụng ở bất cứ nơi nào có rừng núi có Mẫu Đệ Nhị ngự. Nhưng khi thỉnh chầu, người ta thường hay nghĩ tới Đền Đông Cuông là nơi in dấu rõ nhất ở tỉnh Yên Bái.

Văn hầu:

Tiên thánh thượng ngàn dâng văn tiên thánh thượng ngàn

Đông cuông tuần quán giáng đàn chứng đây

Trên ngàn gió cuốn rung cây

Dưới khe cá lặn chim bay về ngàn

Canh khuya nguyệt lặn sao tàn

Canh khuya nguyệt lặn sao tàn

Chiếc thoi bán nguyệt khoan khoan chèo vào

Gập ghềnh quán thấp lều cao

Gập ghềnh quán thấp lầu cao

Chèo ra núi đỏ chèo vào ngàn xanh

Thượng ngàn tôi tú anh linh

Thượng ngàn tôi tú anh linh

Ngôi cao công chúa quyền hành núi non

Anh linh đã có tiếng đồn

Anh linh đã có tiếng đồn

Sấm ran mặt bể mưa tuôn đầu ghềnh

Da ngà mắt phượng long lanh

Da ngà mắt phượng long lanh

Mày hoa tươi tốt tóc xanh rườm rà

Nhị hồng tuyết điểm màu da

Nhụy hồng tuyết điểm màu da

Cổ tay tựa ngà đầu vấn tóc mai

Vốn dòng công chúa Thiên thai

Vốn dòng công chúa Thiên thai

Giáng sinh hạ giới quyền cai thượng ngàn

Quyền cai các lũng các lang

Quyền cai các lũng các lang

Sơn tinh cầm thú hổ lang khấn đầu

Quyền cai tam thập lục ngàn châu

Quyền cai tam thập lục ngàn châu

Chín từng khe suối một bầu tiêu dao

Rong chơi ngàn quế ngàn đào

Rong chơi ngàn quế ngàn đào

Khi ra thác cái lúc vào thác con

Chim kêu vượn hót véo von

Chim kêu vượn hót véo von

Chớp bể đôi đoạn mưa nguồn từng phen

Khi nương gió lúc lại thác gièm

Nàng ân nàng ái vốn dòng sơn trang

Tính hay măng trúc măng giang

Song đăng ai thấp thoáng bên lầu

Song đăng tiên chúa múa hầu mẫu vương

Soi cho quốc phú dân cường

Soi cho quốc phú dân cường

Soi trong nam việt bốn phương thái hòa

Soi từ thành thị tới kinh đô

Soi cho non nước bốn mùa thêm xuân

Đuốc thiêng sáng tỏ xa gần

Hái hoa lan, hái hoa huệ hoa lan thượng thừa

Hoa hải đường nở trước mùa xuân

Quỳnh hoa đua nở xa gần

Đào tiên thạch lựu thanh tân chơi bời

Hoa cẩm chướng trà my đua nở

Hoa mận đào rực rỡ tốt tươi

Hoa thủy tiên sắc nước nghiêng trời

Vui chơi nước nhược non hồng

Phố Cát Đền Sòng sông Cả sông Thao

Lân rờn vượn múa thấp cao

Lân rờn vượn múa thấp cao

Ngàn mây thấp thoáng trăng sao lững lờ

Nón buồm vai quảy lẵng hoa

Nón buồm vai quảy lẵng hoa

Đền khi miếu nọ vào ra chơi bời

Khi thanh vắng lúc lại êm trời

Thanh vắng lúc lại êm trời

Ngự trên đỉnh núi ghẹo người Hằng nga

Tang tình thôi hát lại ca

Tang tình thôi hát lại ca

Bẻ bai giọng Xá ê a giọng Mường

Tiếng Kinh tiếng Mán tỏ tường

Tiếng Kinh tiếng Mán tỏ tường

Lục châu quan hỏa líu lường líu lo

Rong chơi bát cảnh ngũ hồ

Rong chơi bát cảnh ngũ hồ

Đua chèo bẻ lái hò dô lại về

Khi chơi ngàn mái ngàn me

Rong chơi ngàn mái ngàn me

Ngàn giang ngàn nứa trúc tre ngàn vầu

Đôi cô MánThổ theo hầu

Đôi cô Thổ Mán theo hầu

Cô xe chỉ thắm cô xâu hạt vàng

Trên sơn lâm dọn quán bán hàng