Hát Văn, Đạo Mẫu Việt Nam - Bảo tồn văn hóa Dân tộc

Thỉnh : thỉnh mời Thái tử đệ tam 

Hùng binh quán cổ Lảnh Giang oai hùng.

Trịnh giang biên giành ngân lai láng

Đôi vầng hồng soi rạng nam minh 

Con vua thủy quốc Động Đình 

Đệ tam thái tử giáng sinh đền Rồng.

Đức gồm vẹn thung dung hòa mặc 

Bẩm sinh thành tư chất long nhan 

Thỉnh mời thái tử vương quan 

Phi phương diện mạo dung nhan khác thường 

Hằng tấu đối thiên đường thủy phủ 

Trấn nam minh quy đủ bốn phương 

Ra uy chấp chính kỉ cương 

Cầm cân nảy mực sửa sang cõi đời.

Chốn long giai cầm quyền thay chúa 

Phép màu quan tối tú tối linh 

Lệnh truyền thủy bộ chư dinh 

Chỉnh tề đai giáp chơi miền trần gian.

Phú:

Nhang dâng một triện tấu thỉnh vương quan

Đệ tử nay dâng tiến văn đàn

Dẫn sự tích thánh hoàng tam phủ.

Sơn xuyên dục tú hà hải chung linh

Ngài con vua thoải quốc động đình

Sắc phong tặng Đệ Tam hoàng thái tử.

Văn thần cẩm tú võ tổng lược thao

Bẩm dung nghi diện mạo hường hào

Ngôn trung chính tài cao quán cổ.

Tam thiên vũ trụ thập bát hải môn

Đức dung nghi sánh ví càn khôn

Tài thao lược vang lừng tứ hải.

Gần xa kính vái ngự cảnh bồng lai

Câu thơ thần phú đọc khoan thai

Chén rượu thánh cờ tiên dong dả.

Thơ:

Giáp bạc bao phen nhuộm đỏ hồng

Xông pha trăm trận dạ như không

Ra tay cứu nước trừ nguy biến

Tiếng để ngàn thu với núi sông .

Gươm thần ba thước tay ngang dọc

Tài dậy trời tây chí lấp bể đông.

Xá lửng:

Chiếc thuyền lan nổi dòng Xích Bích

Đua quân chèo du lịch bốn phương

Có phen tuần thú sông Thương 

Trở về tỉnh Bắc , Quế Dương, Lục Đầu.

Có phen ngự sông Dâu sông Hát 

Khi lên ghềnh xuống thác vui chơi 

Có phen vào lạch ra khơi 

Sai quân lấy gỗ xoan đào chò hoa 

Có phen chơi ngã ba Bạch Hạc 

Bạn tiên ngồi đàn hát vui chơi 

Dạo xem phong cảnh mọi nơi 

Qua hang Anh Vũ sang chơi nước người.

Có phen chơi cửa đài cửa bích 

Khi ra khơi vào lạch thảnh thơi 

Thuyền rồng trăm mái chèo bơi 

Dọc ngang Tuần Lảnh là nơi đi về.

Trải giang khê lên ngàn xuống bể 

Lảnh Giang từ quý địa danh lam 

Đền thờ quan tán tía kiệu vàng

Long môn hổ bản thạch bàn uy nghi.

Hóa tức thì lâu đài điện các 

Dâng nước về thủy quốc một khi 

Có phen lấy ngọc lưu ly 

Đùng đùng dâng nước phép thì ai đang.

Qua đại giang , sông Thao , sông Cả 

Kéo quân về đóng ngã ba Tranh 

Xướng ca đàn hát tập tành 

Thi ngâm phú đọc đàn tranh chơi bời. 

Có phen lại về nơi thủy phủ 

Dóng cân đai áo mũ vào tâu 

Dăm ba đồng tử theo hầu 

Vào tâu Vương phụ ra chầu Mẫu vương.

Cũng có khi phi phương biến hóa 

Vô Nghệ An thượng hạ đại giang 

Thuyền rồng chèo quế buồm loan

Khi chơi Bạch Hạc lúc sang Tam Cờ. 

Dạo thẩn thơ Tản Viên Tam Đảo 

Truyền chư quân đôi đạo tiên phong 

Chuông kêu cờ phất trống dong 

Bè sau thuyền trước giữa dòng lênh đênh 

Trống cầm canh chiêng vang anh ỏi

Lốt xanh vàng chìm nổi dư muôn

Triều thần văn vũ bách quan 

Sai lên đón rước vương quan về chầu .

Trên các lầu thơ ngâm phú đọc

Ngoài sân rồng ca chúc chén tiên 

Vua cha giá ngự ngai vàng 

Phán đòi thái tử vương quan vào chầu. 

Ngự giờ lâu phán lời nhân thứ

Sai ông lên cứu trợ trần gian 

Một tay thái tử đệ tam 

Cứu sinh cũng lắm độ oan cũng nhiều.

Nay ông đã về chầu nhân đức 

Độ nhân gian vạn ức siêu sinh 

Rầy ông về chốn thủy cung 

Khuông phù đệ tử khang ninh thọ trường.

XE GIÁ HỒI CUNG !

 Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ. Hay còn gọi là Tam Phủ Vương Quan (Tam Phủ ở đây không phải là số lượng Phủ mà ý chỉ Thuỷ Phủ là phủ thứ ba trong hàng Tứ Phủ, vậy nên còn có thể gọi là Bơ Phủ Vương Quan). Quan lớn vốn là con trai thứ ba của Vua Cha Bát Hải Động Đình, là người rất được vua cha yêu quý nên giao quyền cai quản chốn Long Giai Động Đình, cận bên cạnh phụ vương.

Dưới thời Hùng Vương, theo lệnh vua cha, ông cùng hai người em (có sách nói là hai người thân cận) lên giúp Vua Hùng chỉ huy thuỷ binh, lúc này ba vị giáng ở đất Hà Nam, được nhân dân tôn thành “Tam Vị Đại Vương”, trong đó, Quan Đệ Tam là người anh cả trong ba người. Nhưng lại có điển tích nói rằng, chỉ có một mình Quan Tam Phủ giáng trần vào nhà quý tộc dưới thời Hùng Vương, ông trở thành vị tướng quân thống lĩnh ba quân thuỷ lục. Sau đó trong một trận quyết chiến, ông hy sinh (phần thượng thân (đầu) và hạ thân (mình) trôi về hai bên bờ con sông Lục Đầu). Ông hoá đi, về chầu Long Cung, là người cầm cân nảy mực, thông tri Tam Giới, quyền cai các thanh đồng đạo quan (vậy nên có khi người ta còn gọi là Ông Cai Đầu Đồng). Khi thanh nhàn ông truyền ba quân tập hợp thuyền bè, dạo chơi khắp miền, trên sông dưới suối, phù hộ cho ngư dân. 

Hầu như những người đã ra hầu Tứ Phủ, khi hầu hàng Quan Lớn, ai cũng phải hầu về Quan Đệ Tam. Có thể coi ông là vị Quan Lớn tài danh hàng đầu. Khi ngự đồng, ông mặc áo trắng thêu rồng, hổ phù; làm lễ tấu hương, khai quang, chứng sớ điệp và ông múa đôi song kiếm. Khi có đại tiệc khai đàn mở phủ, người ta thỉnh quan về chứng đàn Thoải Phủ (gồm có long chu phượng mã, lốt tam đầu cửu vĩ…: tất cả đều màu trắng). 

Trong hàng quan lớn, vì danh tiếng bậc nhất nên Quan Lớn Đệ Tam cũng được lập đền thờ phụng ở khắp nơi. Nhưng đầu tiên phải kể đến Đền Lảnh Giang ở Mộc Nam, Duy Tiên, Hà Nam (gần Hưng Yên) tương truyền là nơi hạ thân của ông trôi về, sau đó phải nói đến Đền Xích Đằng cũng thuộc Hà Nam (hai ngôi đền này chỉ cách nhau cây cầu Yên Lệnh nối hai bờ sông Lục Đầu) là nơi thờ thượng thân của ngài. Ngoài ra còn có Đền Cửa Đông tại thành phố Lạng Sơn, tỉnh Lạng Sơn (gần Đền Mẫu Thoải), Đền Lâm Du thuộc huyện Gia Lâm, Hà Nội và Đền Tam Kì thuộc thành phố Hải Phòng (gần bến xe Tam Bạc). Ngày tiệc của Quan Bơ Phủ là ngày 24/6 âm lịch (tương truyền là ngày đản nhật giáng sinh của ông). Vậy nên trong văn hát câu rằng:

“Đản hai tư tháng sáu xưng thần 

Khắp Trung, Nam, Bắc muôn dân đảo cầu”

Khi ông về ngự đồng, khai quang chứng đàn mã sớ điệp, văn thường hát đoạn:

"Lòng thành thắp một chiện nhang 

Tấu về Thoải Phủ các ban các toà 

Thiên Đình, Thoải Phủ, Diêm La 

Tấu về Thoải Phủ Vua Cha Động Đình 

Vốn xưa là chúa Thủy Tinh...”

Ngoài ra để ca ngợi tài đức, công lao của ông, văn cũng hát: 

“Giáp bạc bao phen rực lửa hồng 

Xông pha trăm trận cũng như không 

Ra tay cứu nước trừ nguy biến 

Tiếng để ngàn thu với non sông 

[…] Gươm thần ba thước tay ngang dọc 

Tài dậy trời Tây, chí lấp bể Đông”

Hay khi nói về những cuộc dạo chơi khắp sơn thoải đại giang của ông, văn thường hát theo điệu dọc: 

“Chiếc thuyền nan nổi dòng Xích Bích 

Đua mái chèo du lịch bốn phương 

Có phen tuần thú sông Thương 

Trở ra tỉnh Bắc qua giang Lục Đầu 

[…] Có phen chơi ngã ba Bạch Hạc 

Bạn loan ngồi đàn hát vui chơi 

Dạo xem phong cảnh mọi nơi 

Qua hang Anh Vũ sang chơi nước người”

Và còn có một đoạn rất hay nói về tài phép của quan: 

“Hoá tức thì lâu đài điện các 

Dâng nước về Thuỷ Quốc một khi 

Có phen lấy ngọc lưu ly 

Đùng đùng dâng nước phép thì ai đang”